Someren - De Peel
De voorstellingen voor de slachtoffers uit de Peel en Noord Brabant
worden gespeeld op
9, 10 en 11 augustus in Someren.
In Someren spelen we in Natuurtheater de Donck.
'Een prachtige voorstelling die dwars door mijn ziel sneed!'
(bezoeker op Facebook)
'Wat een giga belevenis was jullie weergave van deze geschiedenis!'
(uit het gastenboek)
'Prachtig hoopvol einde!'
(bezoeker op Instagram)
In Someren spelen we de voorstelling voor de slachtoffers van de 'heksen'vervolgingen in Noord Brabant en in het bijzonder voor de slachtoffers uit De Peel: Someren, Cranendonck, Heeze-Leende, Geldrop-Mierlo, Helmond en Asten
Historische adviezen: Johan Otten
In Someren werken we samen met:
de mensen van Natuurtheater De Donck
Maartje van Gestel, Maria Delilah Verhoeven, Angela van den Hurk
en Renske Groenen.
Beeldenroute heksenjacht: Gerard Rooijakkers en Pam Portheïne.
Soroptimisten en VVAO Eindhoven
Gemeente Someren
Oorspronkelijk zouden we de voorstellingen spelen bij kasteel Cranendonck in mei van dit jaar.
Wegens een te hoog grondwaterpeil van de tuin rondom Kasteel Cranendonck
en de ruïne ernaast kon de tribune helaas niet geplaatst worden. De voorstellingen zijn verplaatst naar Natuurtheater Someren De Donck.
Dank aan de mensen van gemeente Cranendonck voor het eerste traject.
Het verhaal van De Peel
De heksenprocessen in de Peel vonden plaats in een voor gewone burgers buitengewoon onzekere en angstige tijd: er heerste hongersnood, de Pest waarde rond, de Spaansgezinden en Staatsen vochten elkaar de tent uit en je wist niet meer wie je kon vertrouwen. Tegen die achtergrond ontstond in 1595 één van de grootste heksenvervolgingen van Nederland. In een paar maanden tijd en in een ongekend tempo vond er een kettingreactie van beschuldigingen en verdachtmakingen plaats. In totaal werden 40 mensen veroordeeld. 23 vrouwen en één man belandden op de brandstapel.
De heksenprocessen in Peelland zijn buitengewoon goed gedocumenteerd. Er bestaan grote hoeveelheden verslagen van beschuldigingen, processen, bekentenissen, en veroordelingen. Daardoor weten we dat de hele toestand begon op 3 juli 1595 met de bekentenis van een 12-jarig meisje: Heylken Brycken. Grove martelingen bleven haar bespaard, maar al na ´één slag met de roede´ gaf het meisje dat zich tot haar hemd had moeten ontkleden, in het bijzijn van drossaard Hendrik Hovelmans en zijn 5 schepenen een bekentenis: zij had het toveren van haar moeder Margriet Brycken geleerd. Die kon ´dieren doodtoveren en onweer maken´. Ook ´vloog ze ´s nachts het rookgat uit om deel te nemen aan heksendansen en om gemeenschap te hebben met de duivel´. Moeder Margriet werd wel uitgebreid gemarteld waarbij ze toegaf het toveren van Jenneken inde Camer geleerd te hebben. Op 6 juli 1595 werden Heylken, Margriet en Jenneken gezamenlijk verbrand.
De hele zaak kon zo hoog oplopen, mede door toedoen van drie zeer wrede en machtsbeluste heren: de drossaard van Cranendonck, de heer van Mierlo en de heer van Asten. Nergens in Nederland is een heksenjacht zo terug te voeren op persoonlijk gewin. Zelfs de kerk vond het te gortig worden. Vele pastoors tekenden protest aan. Het mocht niet baten.
De heksenprocessen in Peelland zijn een schoolvoorbeeld van 16e eeuws demoniseren en cancellen en daarmee verbeelden zij precies dat wat TMA in haar voorstelling wil vertellen: de relatie tussen dat soort mechanismen, de heksenvervolgingen en de positie van vrouwen in de huidige maatschappij. Ook het feit dat de vervolging in de Peel begon met een moeder en een dochter sluit naadloos aan bij onze voorstelling en maakt het belangrijk om de voorstelling door te ontwikkelen voor deze regio.
Wij dragen de voorstellingen in Someren op aan
de slachtoffers van de heksenvervolgingen in Noord Brabant*
Gryet Evertz
Oosterhout, 1522 (doodstraf)
Vrouw**
Zaltbommel, 1528
Vrouw**
Lage Mierde, 1536
Jacoba Geertz
Zaltbommel, 1557 (doodstraf)
Vrouw**
Casteren, 1560
Anna Heymericks**
Maasbommel, 1570
Aelken van Dueren**
's-Hertogenbosch, 1593
Procesreeks De Peel
Margriet Brycken
Cranendonck, 1595 (levend verbrand)
Heylken Brycken
haar 12 jarige dochtertje
Cranendonck, 1595 (levend verbrand)
Jenneken inde Camer
Cranendonck, 1595 (levend verbrand)
Hendricxken Delyen
Cranendonck, 1595 (zelfmoord in gevangenschap)
Anna van Os (na 3 weken marteling vrij gelaten)
Cranendonck, 1595
Jenneken Goessens
Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Heijlken Schavaerts
Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Henricxken Sevens
Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Heylken Thonis
Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Elizabeth Willemssen
Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Marie Baten
Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Lys Cuypers
Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Heyl Bellen
Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Jenneken Gordtkens
Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Lucia Franssen**
Mierlo
Catharina Boons, alias Lyncken Pastoirs
Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Nees Gommers
Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Marie Ruijters
Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Marie v. Mierlo
Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Heyl Geenen
Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Feye Hanen
Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Margriet Mijnsheeren
Lierop, 1595 (90 jaar, levend verbrand, zij kreeg
geen genade van wurging, omdat zij door dementie geen berouw kon tonen)
Anneken Thijs
Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Judt van Dorren
Mierlo-Hout, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Theun Eumans
Mierlo-Hout, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Margriet Muls
Mierlo-Hout, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)
Anna Ceelen
Asten, 1595 (overlijdt als gevolg van martelingen)
Gondele Houtvens (zwaar gemarteld)
Jenneke van Mierlo (zwaar gemarteld)
Jutte Verschueren (zwaar gemarteld)
Claes Beusen (zwaar gemarteld)
Peter Buesken (doorstaat waterproef)
Joostgen Buesken (ontsnapt uit gevangenschap)
Asten, 1595
Jenneken Diepenbeeck
Mariken Janssen
Jenneken de meid van heer Goossens
Barbara Loyen
Vrouw van Hilleken Goossens
Someren, 1595 (beschuldigd door vrouwen uit buurgemeenten en door
de hoogschout van 's-Hertogenbosch gearresteerd. Zeer waarschijnlijk vrij gelaten.)
*Dit zijn de namen die bekend zijn, deze lijst is waarschijnlijk onvolledig.
**Slachtoffers waarvan niet bekend is hoe hun lot is verlopen, omdat er geen uitspraak van hun proces bekend is.
Tekening van het oude Kasteel Cranendonck
De tentoonstelling #heksenjacht in Kasteel Cranendonck
Lees / bezoek ook:
Duivelskwartier
1595: heksen, heren en de dood in het vuur
van Johan Otten
In de loop van de zestiende eeuw kwam in Europa een genadeloze vervolging op gang van voornamelijk vrouwen die werden aangezien voor handlangers van de duivel. Tienduizenden van deze 'toveressen' verloren hun leven tijdens uitbarstingen van overheidsgeweld, die rond 1600 een hoogtepunt bereikten.
De heksenjacht volgde een grillig patroon van lokale en regionale opflakkeringen. Over een van deze explosies is een uitgebreid en gedetailleerd dossier bewaard gebleven dat exemplarisch is voor de vervolgingen uit die tijd. In het jaar 1595 reisde een hoge Brusselse overheidsfunctionaris naar 's-Hertogenbosch om onderzoek te doen naar de berechting en executie van tientallen vrouwen in het kwartier Peelland in de Meierij. De door hem verzamelde processtukken en notities geven een fascinerend beeld van de heksenjacht en laten ook overlevenden en familieleden van vervolgden aan het woord.
Duivelskwartier vertelt op basis van authentieke documenten het waargebeurde verhaal van de heksenjacht in Peelland. Het gaat over burenruzies, over toverij en achterdocht, over hallucinante heksenfeesten, over manipulaties door machthebbers. En vooral over het huiveringwekkende lot van doodgewone dorpsmensen.
De ruïne van Kasteel Cranendonck
Wat er over is van het oude kasteel Cranendonck is een reconstructie van de fundering van het gebouw. Met hekwerken en stenen zijn blokken gemaakt die de uitlijning laten zien waar het kasteel destijds heeft gestaan.
Het nieuwe Kasteel Cranendonck wat ook een tijd heeft gefunctioneerd als gemeentehuis voor de gemeente Soerendonk-Cranendonck is iets verderop gebouwd bij de vijver. In het nieuwe Kasteel Cranendonck is een expositie te bezoeken.
Expositie #heksenjacht
in kasteel Cranendonck
De tentoonstelling is geopend op de volgende zondagen, tussen 11.00 en 16.00 uur:
7 januari, 11 februari, 10 maart, 14 april, 5 mei, 2 juni, 21 juli, 4 augustus,
1 september, 6 oktober, 3 november en 1 december 2024.
De entree is gratis.